Brandy, po polsku określana winiakiem albo wypalanką, to wysokoprocentowy (mający zwykle od 35 do 60% zawartości czystego alkoholu) alkohol powstający – tak jak wino – z winogron lub też innych sfermentowanych soków owocowych. O koniaku, śliwowicy czy grappie słyszeli niemal wszyscy, którzy choć trochę interesują się rodzajami alkoholu. Choć w Polsce brandy nie zyskał ogromnej popularności, odkrywa je coraz więcej osób, poszukujących alkoholu mocniejszego niż wino, ale słabszego i bardziej aromatycznego oraz uniwersalnego od wódki. Sprawdź nasz wybór brandy z całego świata i poznaj jej historię.
Krótka historia brandy
Dzisiaj trudno już ustalić, kiedy powstało brandy, a opowieści na ten temat istnieje przynajmniej kilka. Według jednej z nich po raz pierwszy brandy zaczęto produkować na początku XIII lub XIV wieku we Francji, ale robiono to wyłącznie na potrzeby zabiegów medycznych. Uważano, że posiada ona tak potężne moce wzmacniające i oczyszczające, że nazwaną ją wodą życia (franc. l’eau de vie). Dzisiaj nadal jeszcze z tą nazwą można się spotkać. Z Francji ten alkohol rozprzestrzenił się na całą Europę i poza nią.
Znacznie później brandy pojawiła się w Stanach Zjednoczonych. Dopiero w 1797 rok George Washington, ulegając namowom swojego managera Jamesa Andersona – który miał okazję próbować destylowanych alkoholów w Szkocji. W ten sposób Washington stał się pierwszym i największym destylatorem w młodych Stanach Zjednoczonych, zaczynając od 5 urządzeń pracujących przez 12 miesięcy w roku. Nieco wcześnie zaczęła wprawdzie operować marka Laird’s America, tworząc brandy z jabłek, których w Stanach Zjednoczonych rosło pod dostatkiem. oraz tzw. applejack, czyli destylat z jabłek poddany starzeniu w dębowych beczkach.
Inna legenda mówi o tym, że nazwa alkoholu pochodzi od duńskiego określenia brandewijn, oznaczającego spalony ogniem i odnoszącego się do wykorzystania ciepła w procesie destylacji. Według tej opowieści brandy wytwarza się od XVI wieku, a zawdzięczamy to duńskiemu kapitanowi statku, który celowo zatężał alkohol, aby więcej go zmieściło się w lukach ładunkowych. Zamierzał po dotarciu do celu rozcieńczyć taki koncentrat wodą, ale zyskał on na tyle dużą i szybką popularność, że nigdy tego nie uczyniono.
Obecnie brandy powstaje praktycznie we wszystkich krajach świata. Francuzi słyną z koniaku i armagnacu. Pierwszy z nich jest produkowany przede wszystkim w regionach Charente oraz Charente-Marytime, drugi zaś w regionie Gers. Grecy mają Metaxę oraz Ouzo. Amerykańska brandy powstaje głównie w Kalifornii. Z kolei Peru produkuje Pisco ze szczepów muszkatu. Węgrzy używają w tym celu moreli produkując brandy o nazwie barack palinka. Niemcy mają alzacki Kirschwasser albo Kirsch. Z kolei Szwajcarzy przygotowują brandy z wiśni.
Również i Polska może pochwalić się swoją brandy. Warto wspomnieć chociażby Martinez czy Gavroche z Wytwórni Wódek Polanin
Jakie są rodzaje brandy?
Brandy jako typ alkoholu doczekał się własnego systemu ocen, aczkolwiek poza ewaluacją koniaku i armagnacu nie jest od jednolity. Jakie oznaczenia można spotkać na butelkach brandy?
- S. (ang. Very Special) – trzygwiazdkowy, odnosi się do alkoholu, którego najmłodsza brandy będąca elementem składowym przeleżała w beczkach co najmniej przez 2 lata;
- S.O.P (ang. Very Superior Old Pale) – inaczej znany jako Reserve lub pięciogwiazdkowy - odnosi się do alkoholu, którego najmłodsza brandy będąca elementem składowym przeleżała w beczkach co najmniej przez 4 lata;
- XO ( Extra Old) – inaczej znany jako Napoleon - odnosi się do alkoholu, którego najmłodsza brandy będąca elementem składowym przeleżała w beczkach co najmniej przez 6 lat;
- Hors d’age ( beyond age) – to oznaczenie odpowiada XO dla koniaku, w przypadku armagnacu wymaga minimum 10-letniego leżakowania. Uznaje się, że określenie Hors d’age odnosi się generalnie do brandy o najwyższej jakości.
Zrozumienia podziału brandy nie ułatwia również to, że nomenklatura wygląda odmiennie w różnych krajach. W Hiszpanii np. alkohol ten określany jest jako Brandy de Jerez i wyróżnia się skalę trzystopniową – Jerez Solera, Jerez Solera Reserva oraz Jerez Solera Gran Reserva. Jeszcze inaczej wygląda podział rosyjskich brandy, gdzie skala ma aż 7 stopni, przy czym tradycyjnie każdą brandy określa się w Rosji jako koniak.
Jak gdyby tego było mało, wyróżnia się też tzw. Cut Brandy. Jest to połączenie brandy, rektyfikowanego spirytusu oraz wody, a niekiedy także cukru. Zazwyczaj Cut Brandy dzieli się według skali czterostopniowej, od zera do trzech gwiazdek, przy czym im więcej gwiazdek ma alkohol tym więcej w nim brandy (od niemal braku, tylko tyle, aby uzupełnić kolor po 75%).
Koniak a brandy – na czym polega różnica?
Choć koniak i brandy do złudzenia wyglądają dokładnie tak samo, istnieje między nimi jedna, zasadnicza różnica. Koniakiem można nazwać wyłącznie alkohol, który został wyprodukowany w okolicach miasta Cognac położonego we Francji. Musi on też być winiakiem i mieć minimum 30% alkoholu. Jednocześnie każdy koniak to brandy, tak więc brandy może pochodzić z wielu regionów na świecie, ale koniak wyłącznie z jednego. Wynika to wprost z przepisów Unii Europejskiej.
Brandy z whisky, czym różnią się od siebie?
Zarówno whisky, jak i brandy to wysokoprocentowe alkohole, które podane w odpowiedni sposób smakują nieporównywalnie bardziej jakościowo od klasycznej wódki. Istnieje jednak między nimi kilka istotnych różnic. Przede wszystkim whisky produkuje się ze zboża (może to być np. jęczmień, żyto lub pszenica), podczas gdy do wyrobu brandy potrzeba winnych gron, ponieważ jest to tzw. winiak (ewentualnie z innych owoców). Po destylacji whisky leżakuje w beczkach, podobnie jak wino, ale brandy już nie zawsze. Dotyczy to zwłaszcza tańszych odmian tego alkoholu, który natychmiast po zakończeniu destylacji jest butelkowany i trafia na sklepowe półki. Skąd zatem bierze się jego piękny, bursztynowy kolor? Niestety z dodatku karmelu.
Często różnica między tymi trunkami jest też odczuwalna w smaku. Brandy z reguły jest bardziej rześkie i owocowe (co nie znaczy, że zawiera mniej alkoholu). Dominują w nim nuty owocowe, a jeżeli alkohol trafił wcześniej do beczek również korzenne czy orzechowe. W przypadku whisky wachlarz aromatów może być znacznie bardziej złożony, przy czym za najlepsze uważane są szkockie tzw. single malty wytwarzane z jednego rodzaju słodu bez żadnych domieszek. Najłatwiej porównać je do wina odmianowego.
Z czym pić brandy?
Większość brandy doskonale komponuje się z gorzką czekoladą, pomarańczami oraz orzechami i niektórymi deserami. Często też podaje się je z kawą. Może stanowić bazę do drinków.
Jak pić brandy w towarzystwie?
Brandy powinno być podane w specjalnych kieliszkach określanych jako snifter. Są one niskie, pękate i zwężające się ku górze. Co istotne, kieliszek do brandy trzyma się za czaszę, a nie za nóżkę tak, aby ciepło dłoni ogrzało nieco zawartość kieliszka i uwolniło drzemiące w niej aromaty. Wprawni degustatorzy wiedzą, że „snifterkę” należy napełnić co najwyżej w jednej czwartej i pić alkohol bardzo małymi łykami, rozprowadzając płyn na języku tak, aby odczuwalne były poszczególne nuty.
